Φοροδιαφυγή: Αλλο η θεωρία άλλο η πράξη
Πρόσφατα είδε το φως της δημοσιότητας ακαδημαϊκή μελέτη του Πανεπιστημίου του Σικάγου με πηχυαίους τίτλους στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο "Οι πρωταθλητές της φοροδιαφυγής", "πάνω από 50% των ετησίων εσόδων του κράτους φαίνεται να απέκρυψαν Έλληνες φορολογούμενοι το 2009", "28 δισ. ευρώ είναι το συνολικό ποσό φοροδιαφυγής για το 2009".
Για άλλη μια φορά μια αξιοπρόσεκτη σε μελετητικό επίπεδο πρώτη ακαδημαϊκή προσπάθεια με στόχο τον εμπλουτισμό της Οικονομικής Θεωρίας με νέα μοντέλαχρησιμοποιείται λανθασμένα και διαστρεβλώνεται για να δημιουργήσει εντυπώσεις του τύπου "πρωταθλητές στη φοροδιαφυγή...", ενώ φαίνεται να την ενστερνίζονται εσπευσμένα και δυστυχώς επικινδύνως άκριτα και συγκεκριμένοι Υπουργοί.
Αφήνοντας κατά μέρος τους εντυπωσιασμούς και διαβάζοντας προσεκτικά τη μελέτη αυτή ενός διδακτορικού φοιτητή και δύο επίκουρων καθηγητών του Πανεπιστημίου του Σικάγου, γίνεται σαφές ότι αποτελεί μια πρώτη επιστημονική προσπάθεια αποτύπωσης σε οικονομετρικό μοντέλο μιας καινούργιας θεωρητικής παρατήρησης ότι οι τράπεζες δανείζουν φυσικά πρόσωπα - πελάτες τους στηριζόμενες, όχι στα δηλωθέντα από αυτούς εισοδήματα, αλλά στα εκτιμώμενα από τις ίδιες τις τράπεζες πραγματικά εισοδήματα. Προσπαθεί έτσι η μελέτη να προσεγγίσει τον υπολογισμό της φοροδιαφυγής μέσω μιας υποτιθέμενης προσαρμογής του ιδιωτικού τομέα (τραπεζών) στην ημιεπίσημη - γκρίζα οικονομία.
Θέλοντας να συμβάλλουμε στη συζήτηση, θεωρούμε σκόπιμο να αναφέρουμε τα σημεία εκείνα που με την γνώση και εμπειρία μας σε συνθήκες πραγματικής Οικονομίαςεντοπίζουμε ότι οι μελετητές δεν έλαβαν υπ' όψιν τους και αν αυτά παραμετροποιούντο στο μοντέλο τους θα άλλαζαν ίσως και σε μεγάλο βαθμό τα συμπεράσματά τους.
Δεν υπεισερχόμεθα καθόλου και δεν θα αναφερθούμε στο κατά πόσο η πρόσβαση στα αρχεία που τηρεί μια "ανώνυμη μεγάλη" - όπως τη χαρακτηρίζουν οι μελετητές - τράπεζα για τους πελάτες της, όπως επίσης και η λήψη φορολογικών στοιχείων αυτών των πελατών από τις φορολογικές αρχές είναι νόμιμη και δεν προσκρούει α) στο τραπεζικό απόρρητο και β) στην προστασία προσωπικών δεδομένων.
Κατ' αρχάς αδήλωτα στη φορολογική δήλωση εισοδήματα δεν αποτελούν κατ' ανάγκη φοροδιαφεύγοντα εισοδήματα όπως εικάζουν οι μελετητές. Για τα μερίσματα από μετοχές αλλά και άλλες αμοιβές, αυτοτελώς φορολογούμενες στην πηγή δεν υπήρχε μέχρι το 2012 υποχρέωση συμπερίληψής τους στη φορολογική δήλωση. Δεν είναι λοιπόν παραδεκτό το επιχείρημα ότι ό,τι δεν δηλώνεται φοροδιαφεύγει. Είχαν οι μελετητές πρόσβαση στις φορολογικές δηλώσεις των πελατών των τραπεζών για να κάνουν ίδιες διαπιστώσεις;
Δεύτερο, η παραδοχή ότι στην Ελλάδα όλοι - ακόμη και οι μισθωτοί - φοροδιαφεύγουν είναι αυθαίρετη και μη υποστηριζόμενη από στοιχεία. Συγκρίνοντας δε τη φοροδιαφυγή στην Ελλάδα με αυτήν που παρατηρείται σε άλλες χώρες οι ίδιοι οι μελετητές αναφέρουν ότι το πραγματικό εισόδημα των αυτοαπασχολούμενων στην Ελλάδα είναι 1,92 φορές μεγαλύτερο του δηλωθέντος, ενώ στην Αγγλία 1,55 και στις Ηνωμένες Πολιτείες από 1,54 έως 3,87.
Τρίτο, η εξεταζόμενη στη μελέτη περίοδος 2003-2010 εμπίπτει στην περίοδο της άκριτης πιστωτικής επέκτασης, που οδήγησε άλλωστε και στην πιστωτική κρίση όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως. Μέχρι τότε, οι τράπεζες χορηγούσαν αφειδώς δάνεια πάσης φύσεως, στεγαστικά, συντήρησης, καταναλωτικά, προσωπικά, εορτοδάνεια, διακοποδάνεια, μέχρι και για πληρωμή ... ινστιτούτων αδυνατίσματος, καθώς και άλλα σοφιστικέ πιστωτικά προϊόντα. Πιστωτικές κάρτες και πιστωτικά όρια στις πιστωτικές κάρτες δίνονταν ως δώρο ακόμη και μέσα σε σουπερμάρκετ.
Διαφήμιζαν μάλιστα την με ελάχιστες διατυπώσεις χορήγηση δανείων και πιστωτικών καρτών στο ευρύ κοινό. Αμφιβάλλουμε αν εκείνη την περίοδο γινόταν σοβαρή αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας των δανειοληπτών, πόσο δεν μάλλον, όπως υπονοούν οι μελετητές, να έχουν εντάξει στα μοντέλα τους παραμετροποίηση των "λεπτών/ευαίσθητων πληροφοριών" (soft information).
Από την άλλη πλευρά, οι ίδιοι δανειολήπτες, παρασυρμένοι από τον υπερκαταναλωτισμό και την ευμάρεια που προσέδιδε ο εύκολα προσβάσιμος δανεισμός προέβαιναν ακόμη και σε ψευδή δήλωση προς την τράπεζα μεγαλυτέρων εισοδημάτων, προκειμένου να λάβουν υψηλότερα δάνεια. Ούτε αυτή η παράμετρος λαμβάνεται υπόψη στη μελέτη.
Το γεγονός ότι με το ξέσπασμα της κρίσης οι τράπεζες έσπευσαν να ρυθμίσουν τα δάνεια μακροπρόθεσμα, δεν οφείλεται στην πρόθεσή τους για καλύτερη αξιολόγηση των πελατών τους και στη γνώση "κρυφών" εισοδημάτων που θα εξυπηρετούσαν τα δάνεια αλλά στη διαφαινόμενη μη εξυπηρέτηση υψηλοτάτων δανείων και στο φόβο μη βρεθούν άμεσα φορτωμένες με τεράστιες επισφάλειες, σε μια περίοδο μάλιστα που ταλανίζονταν από την κρίση που ήδη είχε ξεσπάσει και υπέβαλαν αίτημα για την κρατική βοήθεια των 18 δισ. ευρώ.Εξάλλου, αν όντως οι τράπεζες είχαν αξιολογήσει σωστά τα εισοδήματα των πελατών τους, πώς βρέθηκαν εν τέλει στο κόκκινο με τόσες επισφάλειες;
Ένα ακόμη αποτέλεσμα εκείνης της πρακτικής υπέρμετρου δανεισμού είναι τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά σήμερα και χιλιάδες υποθέσεις που εκδικάζονται καθημερινά στα δικαστήρια για μη εξυπηρέτηση των χρεών, που τότε φαινόταν να εξυπηρετούνται από "αδήλωτα" εισοδήματα. Μήπως όμως σε κάποιο μέτρο εξυπηρετούντο με άλλα δανεικά;
Χωρίς να θέλουμε να υπονοήσουμε ότι δεν υπάρχει φοροδιαφυγή στην Ελλάδα, και διαπιστώνοντας και εμείς ότι η έκδοση παραστατικών λειτουργεί αποτρεπτικά στη φοροδιαφυγή, μια τέτοια μελέτη που τίθεται στη διάθεση της ακαδημαϊκής κοινότητας προς συζήτηση και περαιτέρω έρευνα, υπό το πρίσμα των ανωτέρω δεν μπορεί να θεωρηθεί ως θέσφατο, ούτε τα συμπεράσματά της είναι κατ' ανάγκη αξιωματικά ορθά τη στιγμή μάλιστα που δεν έχουν ληφθεί σοβαρά υπόψη παράγοντες όπως οι ανωτέρω.
Οι Υπουργοί αυτής της Κυβέρνησης, εάν φυσικά το πιστεύουν, είναι υποχρεωμένοι επιτέλους να πατάξουν την φοροδιαφυγή και όχι να προβαίνουν σε διαπιστώσεις και να διαρρέουν θεωρητικές μελέτες στον φιλικό τους τύπο, δημιουργώντας απλά εντυπώσεις.Επιπλέον, θα πρέπει να γίνει μία μελέτη της φοροδιαφυγής αρμοδίως από το ΣΔΟΕ με τα πλήρη στοιχεία, αφού πλέον τραπεζικό απόρρητο για τις φορολογικές αρχές δεν υπάρχει, και στη μελέτη αυτή να δίνονται όχι ασαφή θεωρητικά συμπεράσματα αλλά πρακτικές εφαρμοστέες λύσεις για την πάταξη της φοροδιαφυγής.
Πρόσφατα είδε το φως της δημοσιότητας ακαδημαϊκή μελέτη του Πανεπιστημίου του Σικάγου με πηχυαίους τίτλους στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο "Οι πρωταθλητές της φοροδιαφυγής", "πάνω από 50% των ετησίων εσόδων του κράτους φαίνεται να απέκρυψαν Έλληνες φορολογούμενοι το 2009", "28 δισ. ευρώ είναι το συνολικό ποσό φοροδιαφυγής για το 2009".
Για άλλη μια φορά μια αξιοπρόσεκτη σε μελετητικό επίπεδο πρώτη ακαδημαϊκή προσπάθεια με στόχο τον εμπλουτισμό της Οικονομικής Θεωρίας με νέα μοντέλαχρησιμοποιείται λανθασμένα και διαστρεβλώνεται για να δημιουργήσει εντυπώσεις του τύπου "πρωταθλητές στη φοροδιαφυγή...", ενώ φαίνεται να την ενστερνίζονται εσπευσμένα και δυστυχώς επικινδύνως άκριτα και συγκεκριμένοι Υπουργοί.
Αφήνοντας κατά μέρος τους εντυπωσιασμούς και διαβάζοντας προσεκτικά τη μελέτη αυτή ενός διδακτορικού φοιτητή και δύο επίκουρων καθηγητών του Πανεπιστημίου του Σικάγου, γίνεται σαφές ότι αποτελεί μια πρώτη επιστημονική προσπάθεια αποτύπωσης σε οικονομετρικό μοντέλο μιας καινούργιας θεωρητικής παρατήρησης ότι οι τράπεζες δανείζουν φυσικά πρόσωπα - πελάτες τους στηριζόμενες, όχι στα δηλωθέντα από αυτούς εισοδήματα, αλλά στα εκτιμώμενα από τις ίδιες τις τράπεζες πραγματικά εισοδήματα. Προσπαθεί έτσι η μελέτη να προσεγγίσει τον υπολογισμό της φοροδιαφυγής μέσω μιας υποτιθέμενης προσαρμογής του ιδιωτικού τομέα (τραπεζών) στην ημιεπίσημη - γκρίζα οικονομία.
Θέλοντας να συμβάλλουμε στη συζήτηση, θεωρούμε σκόπιμο να αναφέρουμε τα σημεία εκείνα που με την γνώση και εμπειρία μας σε συνθήκες πραγματικής Οικονομίαςεντοπίζουμε ότι οι μελετητές δεν έλαβαν υπ' όψιν τους και αν αυτά παραμετροποιούντο στο μοντέλο τους θα άλλαζαν ίσως και σε μεγάλο βαθμό τα συμπεράσματά τους.
Δεν υπεισερχόμεθα καθόλου και δεν θα αναφερθούμε στο κατά πόσο η πρόσβαση στα αρχεία που τηρεί μια "ανώνυμη μεγάλη" - όπως τη χαρακτηρίζουν οι μελετητές - τράπεζα για τους πελάτες της, όπως επίσης και η λήψη φορολογικών στοιχείων αυτών των πελατών από τις φορολογικές αρχές είναι νόμιμη και δεν προσκρούει α) στο τραπεζικό απόρρητο και β) στην προστασία προσωπικών δεδομένων.
Κατ' αρχάς αδήλωτα στη φορολογική δήλωση εισοδήματα δεν αποτελούν κατ' ανάγκη φοροδιαφεύγοντα εισοδήματα όπως εικάζουν οι μελετητές. Για τα μερίσματα από μετοχές αλλά και άλλες αμοιβές, αυτοτελώς φορολογούμενες στην πηγή δεν υπήρχε μέχρι το 2012 υποχρέωση συμπερίληψής τους στη φορολογική δήλωση. Δεν είναι λοιπόν παραδεκτό το επιχείρημα ότι ό,τι δεν δηλώνεται φοροδιαφεύγει. Είχαν οι μελετητές πρόσβαση στις φορολογικές δηλώσεις των πελατών των τραπεζών για να κάνουν ίδιες διαπιστώσεις;
Δεύτερο, η παραδοχή ότι στην Ελλάδα όλοι - ακόμη και οι μισθωτοί - φοροδιαφεύγουν είναι αυθαίρετη και μη υποστηριζόμενη από στοιχεία. Συγκρίνοντας δε τη φοροδιαφυγή στην Ελλάδα με αυτήν που παρατηρείται σε άλλες χώρες οι ίδιοι οι μελετητές αναφέρουν ότι το πραγματικό εισόδημα των αυτοαπασχολούμενων στην Ελλάδα είναι 1,92 φορές μεγαλύτερο του δηλωθέντος, ενώ στην Αγγλία 1,55 και στις Ηνωμένες Πολιτείες από 1,54 έως 3,87.
Τρίτο, η εξεταζόμενη στη μελέτη περίοδος 2003-2010 εμπίπτει στην περίοδο της άκριτης πιστωτικής επέκτασης, που οδήγησε άλλωστε και στην πιστωτική κρίση όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως. Μέχρι τότε, οι τράπεζες χορηγούσαν αφειδώς δάνεια πάσης φύσεως, στεγαστικά, συντήρησης, καταναλωτικά, προσωπικά, εορτοδάνεια, διακοποδάνεια, μέχρι και για πληρωμή ... ινστιτούτων αδυνατίσματος, καθώς και άλλα σοφιστικέ πιστωτικά προϊόντα. Πιστωτικές κάρτες και πιστωτικά όρια στις πιστωτικές κάρτες δίνονταν ως δώρο ακόμη και μέσα σε σουπερμάρκετ.
Διαφήμιζαν μάλιστα την με ελάχιστες διατυπώσεις χορήγηση δανείων και πιστωτικών καρτών στο ευρύ κοινό. Αμφιβάλλουμε αν εκείνη την περίοδο γινόταν σοβαρή αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας των δανειοληπτών, πόσο δεν μάλλον, όπως υπονοούν οι μελετητές, να έχουν εντάξει στα μοντέλα τους παραμετροποίηση των "λεπτών/ευαίσθητων πληροφοριών" (soft information).
Από την άλλη πλευρά, οι ίδιοι δανειολήπτες, παρασυρμένοι από τον υπερκαταναλωτισμό και την ευμάρεια που προσέδιδε ο εύκολα προσβάσιμος δανεισμός προέβαιναν ακόμη και σε ψευδή δήλωση προς την τράπεζα μεγαλυτέρων εισοδημάτων, προκειμένου να λάβουν υψηλότερα δάνεια. Ούτε αυτή η παράμετρος λαμβάνεται υπόψη στη μελέτη.
Το γεγονός ότι με το ξέσπασμα της κρίσης οι τράπεζες έσπευσαν να ρυθμίσουν τα δάνεια μακροπρόθεσμα, δεν οφείλεται στην πρόθεσή τους για καλύτερη αξιολόγηση των πελατών τους και στη γνώση "κρυφών" εισοδημάτων που θα εξυπηρετούσαν τα δάνεια αλλά στη διαφαινόμενη μη εξυπηρέτηση υψηλοτάτων δανείων και στο φόβο μη βρεθούν άμεσα φορτωμένες με τεράστιες επισφάλειες, σε μια περίοδο μάλιστα που ταλανίζονταν από την κρίση που ήδη είχε ξεσπάσει και υπέβαλαν αίτημα για την κρατική βοήθεια των 18 δισ. ευρώ.Εξάλλου, αν όντως οι τράπεζες είχαν αξιολογήσει σωστά τα εισοδήματα των πελατών τους, πώς βρέθηκαν εν τέλει στο κόκκινο με τόσες επισφάλειες;
Ένα ακόμη αποτέλεσμα εκείνης της πρακτικής υπέρμετρου δανεισμού είναι τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά σήμερα και χιλιάδες υποθέσεις που εκδικάζονται καθημερινά στα δικαστήρια για μη εξυπηρέτηση των χρεών, που τότε φαινόταν να εξυπηρετούνται από "αδήλωτα" εισοδήματα. Μήπως όμως σε κάποιο μέτρο εξυπηρετούντο με άλλα δανεικά;
Χωρίς να θέλουμε να υπονοήσουμε ότι δεν υπάρχει φοροδιαφυγή στην Ελλάδα, και διαπιστώνοντας και εμείς ότι η έκδοση παραστατικών λειτουργεί αποτρεπτικά στη φοροδιαφυγή, μια τέτοια μελέτη που τίθεται στη διάθεση της ακαδημαϊκής κοινότητας προς συζήτηση και περαιτέρω έρευνα, υπό το πρίσμα των ανωτέρω δεν μπορεί να θεωρηθεί ως θέσφατο, ούτε τα συμπεράσματά της είναι κατ' ανάγκη αξιωματικά ορθά τη στιγμή μάλιστα που δεν έχουν ληφθεί σοβαρά υπόψη παράγοντες όπως οι ανωτέρω.
Οι Υπουργοί αυτής της Κυβέρνησης, εάν φυσικά το πιστεύουν, είναι υποχρεωμένοι επιτέλους να πατάξουν την φοροδιαφυγή και όχι να προβαίνουν σε διαπιστώσεις και να διαρρέουν θεωρητικές μελέτες στον φιλικό τους τύπο, δημιουργώντας απλά εντυπώσεις.Επιπλέον, θα πρέπει να γίνει μία μελέτη της φοροδιαφυγής αρμοδίως από το ΣΔΟΕ με τα πλήρη στοιχεία, αφού πλέον τραπεζικό απόρρητο για τις φορολογικές αρχές δεν υπάρχει, και στη μελέτη αυτή να δίνονται όχι ασαφή θεωρητικά συμπεράσματα αλλά πρακτικές εφαρμοστέες λύσεις για την πάταξη της φοροδιαφυγής.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου